رشته رادیولوژی چیست!

کلمه رادیولوژی کلمه‌ای فرانسوی است که از کلمه لاتین Radiology گرفته شده است. یکی از زیر مجموعه‌های گروه علوم پیراپزشکی است که به منظور تشخیص پزشکی به آموزش نحوه تصویربرداری از اعضا مختلف بدن می پردازد. رشته رادیولوژی را شما در اغلب مواقع با عنوان تکنولوژی پرتوشناسی می‌شناسید.

در واقع، رشته رادیولوژی با استفاده از پرتو ایکس و دیگر امواج و پرتوها به تشخیص و درمان بیماری‌های داخلی انسان که بدون چشم غیرمسلح امکان‌پذیر نیست، می‌پردازد. هدف از این رشته تربیت متخصصانی است که بتوانند ضمن آشنایی با دستگاه‌های تصویربرداری پزشکی مانند سیستم‌های دیجیتال، سی تی اسکن، ام آر آی، انجام تصویر برداری‌های اختصاصی از سیستم گوارشی، سیستم قلبی و عروق، مجاری ادراری و تناسلی و … را بر عهده بگیرند و در زمینه تشخیص پزشکی همکاری داشته باشند.

از آنجایی که تکنولوژی پرتوشناسی نام دیگر این رشته است، لازم است بدانید که روش‌های تصویر برداری در رادیولوژی به سه روش 1. پرتوی یونیزان مانند: رادیوگرافی و ماموگرافی، 2. روش پرتوی غیر یونیزان مانند: ام آر آی و سونوگرافی و 3. روش‌های پزشکی هسته‌ای انجام پذیر است.

نکته بسیار مهم: توجه نمایید که یک متخصص رادیولوژی با کارشناسی رادیولوژی بسیار متفاوت هستند؛ به این صورت که متخصص رادیولوژی کسی است که 7 سال پزشکی عمومی را به اتمام رسانیده و سپس در زیر شاخه رادیولوژی تخصص خود را فرا گرفته است. اما کارشناس رادیولوژی شخصی است که دوره 4 ساله رادیولوژی را گذرانیده و لیسانس رادیولوژی دریافت کرده است.

توانایی‌های لازم برای رشته رادیولوژی

دانشجوی این رشته باید حس کار در بیمارستان و با بیماران را داشته باشد. همچنین باید بتواند درس هایی را که در طول تحصیل به صورت تئوری فرا گرفته، در کار عملی مورد استفاده قرار دهد و در نهایت لازم است که در درس‌های زیست‌شناسی، ریاضی و فیزیک توانمند باشد. تسلط به درس‌های ریاضی و فزیک تا جایی مهم است که برخی از استادان رادیولوژی معتقدند که دانشجوی این رشته باید از بین داوطلبان گروه آزمایشی ریاضی و فنی انتخاب گردد. زیرا بدون آگاهی از اصول فیزیک که بر مبنای آن، کار تصویر‌برداری انجام می‌گیرد، امکان اشتباه در این کار وجود دارد.

وظایف کارشناس رادیولوژی

این رشته دربرگیرنده طبقات شغلی است که سرپرستان آن‌ها تحت نظارت کلی عهده‌دار انجام کارهای تخصصی، مطالعاتی و برنامه ریزی در زمینه‌های امور فنی رادیولوژی، انتخاب روش‌های مناسب برای کار با پرتوهای یونیزان، انجام برنامه‌های آموزشی و تحقیقاتی و … در انجام کارهای روزانه مانند: رادیوگرافی، فلوروسکوپی، آنژیوگرافی، سی تی اسکن، ام آر آی و سایر کارهای تخصصی می‌باشند. اما عمده وظایف آن‌ها عبارت است از: 

• نظارت بر نحوه نگهداری و کاربرد دستگاه‌ها وچشمه‌های مولد پرتوهای یونساز و همکاری با سازمان‌ها وم راکز ذی‌ربط کنترل و پیش‌گیری از نشت پرتوها
• نظارت برنحوه کار کاردان‌های رادیولوژی و تکنسین‌ها و کمک به تکنسین‌ها و مدیران امور دفتری
• تحویل گرفتن نسخه درخواستی،کاغذ زیر نویس و مشخصات اسمی از بیمار و از متصدی پذیرش واحد مربوطه
• فراخوانی و هدایت بیمار به اتاق رادیوگرافی
• احراز هویت بیمار با مشخصات اسمی مورد انتظار
• کنترل و تطابق نوع پروسیجر درخواستی با علائم کلینیکی بیمارپ
• ارائه دستورات و راهنمایی‌های لازم به بیمار به منظور آماده نمودن و قرار گرفتن در جایگاه عکس‌برداری
• انتخاب وضعیت صحیح برای بیمار به نحوی که مشاهده عضو بیمار برای عکس‌برداری امکان پذیر باشد
• به کاربردن علامت‌های وضعیتی راست و چپ در کلیه گرافی‌ها
• تنظیم و به کار انداختن دستگاه مولد اشعه با توجه به مدت زمان و انرژی تشعشع لازم و رعایت سایر عوامل فنی
• راهنمایی بیمار به اتاق انتظار پس از خاتمه کار
• انتقال کاست فیلم به تاریک‌خانه
• خارج کردن فیلم از کاست در محیط تاریک‌خانه
• استفاده از فیلم رایتر به منظور ثبت فوتوگرافیک مشخصات اسمی بیمار در انتها فیلم
• خوراندن فیلم اکسپوز شده به دستگاه پروسسور به منظور ظهور و ثبوت تاریک‌خانه
•  پرکردن مجدد کاست با استفاده از فیلم‌های خام موجود در هاپر یا کمد نگهدارنده
•  انتقال کاست اکسپوز نشده به پاس کاست یا محل مناسب
•  پیگیری و اخذ فیلم چاپ شده از دستگاه پروسسور تاریک‌خانه
•  کنترل کیفی کلیشه یا نگاره رادیوگرافی گرفته شده از بیمار
•  ضمیمه کردن کلیشه رادیوگرافی و نسخه درخواستی به پاکت
•  نوشتن تعداد و سایز فیلم مصرفی و کد پرتوکار بر روی نسخه
• تحویل پاکت حامل کلیشه رادیوگرافی و نسخه مربوطه به درخواست آن، به متصدی امور پذیرش
• ثبت آماری عکس‌برداری‌های انجام شده در سیستم رایانه واحد در غیاب متصدی امور پذیرش واحد با درج اطلاعات کد رادیوتکنولوژیست، شماره نظام پزشکی معالج، کد فیلم مصرفی، کد تعرفه و نوع خدمات و …
• قیمت گذاری نسخ مراجعان و مهر کردن نسخ آنان به مهر واحد مربوطه (باطل کردن)
• تعویض دارو ظهور و ثبوت کهنه دستگاه پروسسور و نظارت بر شستشو دستگاه مربوطه

دانشگاه‌های پذیرنده رشته رادیولوژی

همان‌طور که می‌دانید، در دفترچه انتخاب رشته کنکور، رشته رادیولوژی را با نام تکنولوژی پرتوشناسی می‌شناسیم؛ چرا که یک تخصص رادیولوژی نیز وجود دارد که مختصص رشته پزشکی است و از تخصص‌های آن به شمار می‌آید. به همین دلیل، این رشته نیز مانند رشته پزشکی فقط در دانشگاه‌های روزانه و پردیس خودگردان علوم پزشکی ارائه می‌شود. در سال گذشته در حدود بیش از 860 نفر ظرفیت پذیرش در 36 دانشگاه ارائه شده بود که این دانشگاه‌ها عبارتند از:

نام دانشگاه

رتبه لازم برای قبولی رشته رادیولوژی

شاید از خود بپرسید دانستن رتبه‌های قبولی رادیولوژی سال‌های پیشین چه اهمیتی دارد! اهمیت این اطلاعات در آن است که انتخاب رشته کنکور تجربی علی الخصوص برای رشته‌های پرطرفداری مانند رشته رادیولوژی، به دلیل وجود عوامل مختلف تأثیرگذار در قبولی داوطلبین رشته تجربی، صرفأ تبدیل به پیچیده‌ترین انتخاب رشته بین تمامی آزمون‌هایی است که در کشور برگزار می‌شود.

عواملی مانند سهمیه‌های مختلف داوطلبین، انواع مدل پذیرش در دانشگاه‌ها از قرار: ناحیه‌ای و کشوری، ظرفیت‌های موجود و مازاد، گرایش روزافزون افراد مختلف به شرکت در کنکور رشته تجربی و حتی جنسیت، همه و همه از جمله عواملی است که بر قبولی داوطلبان رشته تجربی و رتبه‌های قبولی کسب شده رادیولوژی اثرگذار است.

اما به طور کلی، اگر بخواهیم برای رشته رادیولوژی یک بازه میانیگن از رتبه‌های کسب شده در نظر بگیریم، با در نظر گرفتن شرایط متفاوت هر داوطلب مانند داشتن سهمیه‌های منطقه یک، دو و یا سه و یا سهمیه‌های دیگری مانند سهمیه‌های ایثارگری، جانبازی و … شما به یک رتبه میانگین مابین حدود دو هزار تا ده هزار نیاز خواهید داشت. البته ناگفته نماند، برای کسب رتبه قبولی رادیولوژی دانشگاه دولتی شما باید میانگین درصدهای دروس عمومی و اختصاصی را بین 35 الی 45 درصد در نظر داشته باشید. 

بازار کار رشته رادیولوژی

وضعیت بازار کار و میزان درامد رشته رادیولوژی فعلأ مناسب است؛ چرا که این رشته در دانشگاه‌های آزاد هنوز ارائه نشده است و فقط دانشگاه‌های سراسری پذیرش دارند و در نتیجه به دلیل فارغ التحصیلان محدودی که دارد، بازار کار اشباع نشده است.

کارشناسان رادیولوژی که با عنوان تکنسین رادیولوژی نیز می‌شناسیم، می‌توانند در بیمارستان‌های دولتی و خصوصی، کلینیک‌ها، مراکز تصویربرداری دولتی و شخصی نظیر مراکز رادیولوژی، بخش ایزوتوپ، بخش سی تی اسکن، بخش ام آر آی و … به فعالیت بپردازند. فارغ‌التحصیلان مقاطع کارشناسی رشته رادیولوژی می‌توانند با همکاری و زیر نظر متخصص رادیولوژی به سایر امور تخصصی رادیولوژی نیز بپردازند. 

کارشناسان رادیولوژی همچنین می‌توانند در بخش‌های رادیوتراپی و پزشکی هسته‌ای مراکز مختلف به خدمات درمانی و تشخیصی زیر نظر متخصص رادیولوژی بپردازند. بعلاوه تمامی فارغ التحصیلان در صورت دارا بودن تجربه و سرمایه لازم، با همکاری متخصصان رادیولوژی می‌توانند مراکز رادیولوژی و یا تصویربرداری تأسیس کنند و به صورت خصوصی به فعالیت بپردازند.

شرایط تأسیس مرکز رادیولوژی

مركز تصويربرداري پزشكی به محلی گفته می‌شود كه جهت انجام اقدامات مندرج در ماده 1 قوانین وزارت بهداشت، داير می2گردد و شامل دستگاه‌های راديولوژی، سونوگرافی، ماموگرافی، پری اپيكال، پانوركس، سفالومتری و سنجش تراكم استخوان و شامل دستگاه‌های Scan‐CT و يا Scan‐CT و MRI بوده و بصورت شبانه روزی فعاليت می‌نمایند. اما تأسیس مرکز رادیولوژی منوط به شرایطی است که عبارتند از:

•  اجازه تأسیس موسسه رادیولوژی به اشخاص حقیقی، حقوقی، موسسات خیریه و شرکت‌های تعاونی خدمات بهداشتی، درمانی با تصویب کمیسیون قانونی و پس از اخذ موافقت اصولی از وزارت مربوطه داده می‌شود.
• موسس مرکز می‌بایست مدرک تخصصی رادیولوژی، PhD، کارشناسی ارشد و یا کارشناسی رادیولوژی را داشته باشد.
• در زمان تأسیس و تمدید پروانه تأسیس ارائه گواهی عدم اعتیاد به مواد مخدر و نیز گواهی عدم سوء پیشینه کیفری جهت کلیه کارکنان فنی و اداری مرکز ضروری است.
• محل تأسیس مرکز باید پس از اخذ موافقت اصولی و قبل از هرگونه اقدام تأسیساتی مورد بازدید و تأیید معاونت درمان دانشگاه/دانشکده مربوطه قرار گیرد.
• ایجاد مرکز رادیولوژی در درمانگاه‌ها و بیمارستان‌ها مشروط به معرفی توسط موسس یا موسسین واجـد شرایـط جهـت کسـب موافقت اصولی به کمیسیون قانونی وزارت و اخذ پروانه بهره برداری با معرفی مسئول یا مسئولین فنی واجد شرایط، کارکنان فنی جویایکار و … خواهد بود.
• مراکز رادیولوژی حداکثر در دو نوبت صبح و عصر فعال خواهند بود و این مراکز فقط مجاز به فعالیت براساس نوبت‌های کاری مندرج در پروانه تأسیس خواهند بود؛ بنابراین، بخش‌های رادیولوژی بیمارستان و نیز درمانگاه‌های شبانه روزی دارای بخش مزبور ملزم به ارائه خدمات در تمامی ساعات شبانه روز خواهند بود.
• بخش یا مرکز رادیولوژی باید دارای امکانات، تجهیزات و همچنین کارمندان با صلاحیت و جویا کار مورد نیاز برحسب استانداردهای اعلام شده توسط مراجع ذی‌ربط وزارت بهداشت بوده و ضوابط حفاظت در برابر اشعه را به طور دقیق رعایت نمایند.
• انجام سونوگرافی توأم با سایر خدمات رادیولوژی در مراکز رادیولوژی عمومی مجاز است.
• جهت ایجاد مرکز سی تی اسکن و یا ام آر آی نیاز به موسس و مسئول فنی جداگانه‌ای می‌باشد؛ اخذ پروانه تأسیس منوط به کسب مجوز از وزارت و تصویب کمیسیون قانونی است. مسئولین فنی این مراکز باید موفق به گذراندن دوره آموزشی مربوطه مورد تائید معاونت آموزشی وزارت با رعایت مفاد این آیین نامه بوده باشند.

هزینه تأسیس مرکز رادیولوژی

 برای راه اندازی یک مؤسسه ساده رادیولوژی که تجهیزات به روز و کاملی در خود داشته باشد، قطعأ باید سرمایه اولیه بالایی داشت. این مؤسسه طبق مقررات وزارت بهداشت و سازمان انرژی اتمی، باید حداقل 100مترمربع ساختمان با خصوصیات ویژه داشته باشد و حداقل حدود یک میلیارد تا یک و نیم میلیارد تومان نیز سرمایه برای خرید تجهیزات نیاز است.

همچنین برای راه اندازی یک مرکز جامع تصویربرداری که تمامی امکانات مثل ام آر آی، سی تی اسکن، فلوروسکوپی، سونوگرافی، ماموگرافی، سنجش تراکم استخوان، داپلر و … در آن وجود داشته باشد، به بیش از 500مترمربع زیربنا و بیش از 10تا 12میلیارد تومان سرمایه گذاری برای تجهیزات لازم است.

البته برای این که تمام این هزینه را یک رادیولوژیست نپردازد، 5 تا 7رادیولوژیست می‌توانند با یکدیگر یک مرکز کاملأ پیشرفته رادیولوژی راه اندازی کنند. علاوه بر این، می‌توانند پذیرا تعداد بیشتری بیمار باشند؛ البته شراکت در برخی موارد دردسرهای مخصوص به خود را دارد که این نکته نیز باید درنظر گرفته شود.

درآمد و حقوق رشته رادیولوژی

 سوال بسیاری از افراد این است که پس از گذشت چه مدت از پایان تحصیل، کسب درآمد به وجود خواهد آمد! برخی از افراد تصور می کنند که بعد از پایان تحصیل در رشته رادیولوژی، بلافاصله بازدهی مالی برای فرد وجود دارد که این باور نادرست است و رادیولوژی نیز مانند بسیاری از رشته‌های پزشکی است و بعد از فارغ التحصیلی باید تعهداتی را در قالب طرح گذراند.  

پس کارشناس رادیولوژی نیز مانند سایر رشته‌ها، بلافاصله نمی‌تواند وارد بازار کار شود. به همین دلیل فردی که قصد دارد شغل رادیولوژی را انتخاب کند، باید به تمام سختی‌های راه و زمانی که برای آن باید صرف شود، توجه کافی داشته باشد. در ضمن اگر فردی استخدام مراکز دولتی باشد، ممکن است مانند متخصص رادیولوژی و سایر تخصص‌های دیگر پزشکی، شیفت شب نیز بگذراند.

رشته رادیولوژی چند سال است!

رشته پرتوشناسی یا همان تکنسین رادیولوژی در سه مقطع کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکتری تخصصی ارائه می‌شود. مقطع کارشناسی پرتوشناسی یا طول دوره تحصیل آن ۴ سال و 8 ترم تحصیلی است که حدود 130 واحد درسی شامل دروس عمومی، دروس اختصاصی و کارآموزی به دانشجو ارائه می‌شود و جزو رشته‌های زیر گروه ۱ تجربی محسوب می‌شود. پذیرش این رشته به صورت بومی – ناحیه‌ای می‌باشد و جزو رشته‌های ستاره‌دار دفترچه انتخاب رشته است؛ در واقع، یعنی هر دانشگاه می‌تواند حداکثر ۷۰ درصد ظرفیت کلاس را از یک جنسیت خانم یا آقا در نظر بگیرد.

تحصیل در دانشگاه روزانه در این رشته رایگان اما دانشجویانی که در دانشگاه‌های پردیس خودگردان پذیرفته شوند، باید شهریه مصوب این دانشگاه را که حدود 8 میلیون تومان برای هر ترم تحصیلی است، پرداخت نمایند؛ در واقع، به میزان 16 میلیون تومان هزینه یک سال تحصیل در رشته رادیولوژی دانشگاه پردیس خودگردان  است.

دروس دوره کارشناسی رادیولوژی

• فیزیک عمومی
• آناتومی 1، 2 و 3
• فیزیولوژی
• آسیب شناسی عمومی
• کاربرد رایانه در تصویربرداری پزشکی
• مدیریت بیمارستانی و رفتار سازمانی
• ثبت و نمایش تصاویر در پزشکی
• فیزیک پرتوشناسی تشخیصی
• روش‌های پرتونگاری 1، 2 و 3
• بیماری شناسی
• رادیوبیولوژی
• روش‌های پرتونگاری اختصاصی
• دوزیمتری پرتوهای یونیزان
• اصول فیزیکی سیستم‌های توموگرافی کامپیوتری
• اصول فیزیکی سیستم‌های تصویربرداری MRI
• تصویربرداری با امواج فراصوتی در پزشکی
• آناتومی مقطعی
•  کارآموزی در عرصه 1، 2، 3 و 4
• و …

ادامه تحصیل در رشته رادیولوژی در مقطع کارشناسی ارشد

بعد از فارغ التحصیلی از مقطع کارشناسی رادیولوژی، در صورت تمایل داوطلبان می‌توانند با شرکت در کنکور کارشناسی ارشد و کسب رتبه قبولی لازم، به ادامه تحصیل بپردازند. آزمون کارشناسی ارشد رشته تکنولوژی پرتوشناسی توسط وزارت بهداشت برگزار می‌شود و دانش آموختگان با مدرک خود می‌توانند در یکی از رشته‌های زیر ادامه تحصیل دهند:

گرایش‌های کارشناسی ارشد رشته رادیولوژی

• مهندسی پزشکی (بیوالکتریک)
• مهندسی پزشکی (زیست مواد)
• اپیدمیولوژی
• ارزیابی فناوری سلامت
• اقتصاد بهداشت
• انفورماتیک پزشکی
• آمار زیستی
• رادیوبیولوژی و حفاظت پرتویی
• فناوری اطلاعات سلامت
• علوم تشریحی
• فیزیک پزشکی
• کتابداری و اطلاع رسانی پزشکی
• مدیریت خدمات بهداشتی درمانی
• نانوتکنولوژی پزشکی
• رشته زیست فناوری پزشکی
• رفاه اجتماعی
• تاریخ علوم پزشکی
• آموزش پزشکی _ ژورنالیسم پزشکی
• فناوری تصویربرداری پزشکی
• تکنولوژی آموزشی در علوم پزشکی
• مدیریت برنامه ریزی الکترونیکی در علوم پزشکی

شرایط ادامه تحصیل در خارج از کشور

به دلیل این که رشته رادیولوژی مانند برخی از رشته‌ها مانند رشته هوشبری در دانشگاه‌های آزاد و سایر دانشگاه‌های غیر دولتی ارائه نمی‌شود، برخی از داوطلبان به دنبال راه‌های میان‌بری برای ورود به رشته تکنسین رادیولوژی می‌گردند؛ یکی از راه‌های انتخابی، تحصیل در خارج از کشور است. 

اگر قصد ادامه تحصیل رادیولوژی در خارج از کشور را دارید، باید با دانشگاه‌هایی که دروس مربوطه به این رشته را ارائه می‌دهند، آشنایی داشته باشید. هر کدام از دانشگاه‌هایی که دارای رشته‌ رادیولوژی هستند، سطح علمی متفاوتی دارند. علاوه براین، هر دانشگاه شرایط و استانداردهای مشخصی را برای قبولی درخواست پذیرش دانشجویان می‌طلبد. به منظور ادامه تحصیل رادیولوژی در خارج از کشور باید شرایط دانشگاه مورد نظر خود را شناسایی کرده و مدارک و پیش نیازهای لازم برای ورود به دانشگاه را آماده نمایید.